تفاوت کوچینگ، منتورینگ و مشاوره چیست؟
هیچکس در جهان وجود ندارد که برای موفقیت، نیاز به راهنما نداشته باشد. همه ما در بخش‌هایی از زندگی، به وجود کسانی نیاز داریم که کمکمان کنند، نکاتی را به ما آموزش دهند و ما را به سوی مسیر درست هدایت نمایند. در دنیای امروز، راه‌های زیادی برای دریافت راهنمایی وجود دارد؛ کوچینگ، منتورینگ و مشاوره، رایج‌ترین روش‌ها برای رشد فردی، شغلی و تحصیلی هستند. این سه روش، تفاوت‌هایی اساسی با یکدیگر دارند که می‌تواند و هر یک از آن‌ها، تنها برای گروهی از افراد مناسب هستند.
منتور (mentor) کیست و چه وظایفی دارد؟
منتورینگ فرآیندی است که در آن یک فرد متخصص و باتجربه، دانش، تخصص و مهارت‌های خود را به یک فرد کم‌تجربه منتقل می‌کند. در این فرآیند، هر دو طرف سود می‌کنند؛ زیرا فرد کم‌تجربه مهارت‌های جدیدی می‌آموزد و منتور نیز می‌تواند دانش خود را از طریق آموزش به دیگران، تقویت و تثبیت کند.
رابطه منتور با فردی که در حال یادگیری است، رابطه‌ای غیررسمی و گاهی اوقات دوستانه است. این رابطه، مقید به زمان و مکان خاصی نیست؛ بلکه تا زمانی که فرد کم‌تجربه بتواند تمامی مهارت‌ها را بیاموزد ادامه خواهد داشت.
بنابراین می‌توان گفت:
«منتور، فردی باتجربه، متخصص و دارای دانش حرفهای است که سعی می‌کند در طول زمان، دانش و مهارت خود را به افراد کم‌تجربه انتقال دهد.»
منتور، وظایفی در قبال فرد مقابل خود دارد؛ از جمله:
- راهنمایی و مشاوره دادن به افراد جوان در انتخاب مسیر حرفهای و تحصیلی
- ایجاد ارتباط مثبت و مبتنی بر اعتماد با افراد
- کمک به افراد در توسعه مهارت‌ها و توانایی‌های شخصی و حرفهای
- ارائه تجربیات و مشاوره برای کمک به افراد در دستیابی به اهداف خود
- ارائه پشتیبانی و راهنمایی در مواقع دشوار و تصمیم‌گیری‌های مهم
- کمک به افراد در توسعه شبکه‌های حرفهای و اجتماعی
- ارزیابی و تشخیص نقاط ضعف و قوت افراد و کمک به بهبود آن‌ها
- پیشنهاد دادن به افراد برای شرکت در دوره‌های آموزشی و کارگاه‌های مفید
- تشویق و حمایت افراد در رسیدن به بالاترین سطح عملکرد و موفقیت شخصی و حرفهای
تاثیر منتورینگ در موفقیت کسب و کارها بسیار زیاد است. منتور، با ارائه راهنمایی و مشاوره تخصصی، به افراد کمک می‌کند که کمتر دچار اشتباه شوند. همچنین، منتورینگ به افراد کمک می‌کند شبکه‌های حرفهای قوی‌تری بسازند و از فرصت‌های جدید استفاده کنند. از طرف دیگر، منتور به افراد کمک می‌کند مهارت‌ها و توانایی‌های خود را بهبود ببخشند و به سمت موفقیت شخصی و حرفهای حرکت کنند. بنابراین، منتورینگ می‌تواند نقش مهمی در موفقیت کسب و کارها داشته باشد.
کوچ (Coach) کیست و چه وظایفی دارد؟
کوچینگ، فرآیندی است که در آن فردی آموزش‌دیده، دیگران را برای دستیابی به اهداف و نتایج دلخواه راهنمایی می‌کند. کوچ، راهکار یا آموزش ارائه نمی‌دهد، بلکه سعی می‌کند انگیزه‌های فرد را شکوفا کند و با استفاده از نقاط قوت او، مسیر دستیابی به اهداف را هموارتر سازد. فرایند کوچینگ، کاملا رسمی و عموما محدود به یک سال یا کمتر است. در این پروسه، بین دو طرف یک قرارداد رسمی منعقد می‌شود و در نهایت، پس از پایان قرارداد، در صورت نیاز، قراردادی جدید نوشته خواهد شد. برای اطلاعات بیشتر میتوانید به مقاله کوچینگ چیست مراجعه کنید.
بنابراین می‌توان کوچ را اینگونه تعریف کرد:
«کوچ، فردی آموزش دیده و متخصص است که به افراد کمک می‌کند نقاط ضعف و قوت خود را بهتر بشناسند و با انگیزه بیشتر، برای دستیابی به اهداف خود اقدام کنند.»
از جمله وظایف اصلی یک کوچ، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ایجاد یک فضای ارتباطی صمیمانه و امن با مراجع
- شناخت اهداف مراجع و توانایی اولویت‌بندی صحیح اهداف
- گوش دادن به صحبت‌های مراجع و توانایی تجزیه و تحلیل حرفهای او
- تشخیص نقاط قوت و ضعف مراجع برای دستیابی سریع‌تر به اهداف
- داشتن ابزارها و منابع مناسب برای راهنمایی دقیق افراد
- صبور بودن در فرایند مشاوره و خودداری از قضاوت شخصی
- قرار دادن فرد در مسیر صحیح با توجه به توانایی‌ها و ویژگی‌های منحصر به فرد او
۶ تفاوت اصلی کوچینگ و منتورینگ
یکی از موضوعاتی که می‌تواند بسیار چالش‌برانگیز باشد، تفاوت‌های کوچینگ و منتورینگ است. بسیاری از افراد، نمی‌دانند این دو چه تفاوتی با یکدیگر دارند و در نتیجه، نمی‌توانند در مواقع لازم از آن‌ها استفاده کنند. اگر بخواهیم به صورت اجمالی به مقایسه‌ی مهارت‌های کوچینگ و منتورینگ بپردازیم، باید بگوییم که منتورینگ فرآیندی غیررسمی برای انتقال تجربه‌ها است اما کوچینگ، فرآیندی رسمی برای ایجاد شناخت بهتر و دستیابی به اهداف است.
از جمله موارد مهم تفاوت جلسات منتورینگ و کوچینگ، می‌توان به نکات زیر اشاره کرد:
- کوچینگ عموما رسمی‌تر از منتورینگ است و شامل یک قرارداد کتبی است؛ در حالی که در منتورینگ، قرارداد عموما به صورت شفاهی بین دو طرف مطرح می‌شود.
- در منتورینگ، رابطه بین دو نفر است اما کوچینگ می‌تواند فرآیندی گروهی بین چند شخص باشد. البته یک منتور، می‌تواند چند فرد را راهنمایی کند، اما به صورت مجزا و جداگانه.
- مدت قراردادها در کوچینگ بین ۴ الی ۱۲ ماه است و پس از این مدت، در صورت عدم دستیابی به اهداف یا نیاز به تعریف اهداف جدید، قراردادی جدید منعقد خواهد شد. در حالی که رابطه منتورینگ حداقل ۳ تا ۵ سال است و عموما محدودیت خاصی ندارد.
- در منتورینگ، قالب تمرکز روی توسعه شغلی و حرفهای به صورت بلندمدت است. در صورتی که در کوچینگ، بیشتر روی مهارت‌های فعلی و بهبود عملکرد تاکید می‌شود.
- سطح دانش کوچ درباره موضوع مورد نظر افراد، عمومی و محدود است. این در حالی است که منتور، در یک حوزه خاص، دانش و تجربه بالایی دارد و به عنوان فرد متخصص شناخته می‌شود.
- کوچ‌ها به صورت آکادمیک آموزش دیده‌اند اما منتورها، برای هدایت افراد آموزشی ندیده‌اند، بلکه صرفا به دلیل دانش و تخصصی که دارند، وارد این حوزه شده‌اند.
کاربردهای منتورینگ و کوچینگ
یکی از عمده‌ترین تفاوت‌های کوچینگ و منتورینگ، در کاربردهای این دو است. منتورینگ، عموما برای توسعه شغلی و حرفهای کاربرد دارد. در حقیقت افراد وقتی وارد یک حوزه کاری خاص می‌شوند، نیاز به فردی دارند که در آن شغل، خبره و باتجربه باشد تا بتوانند از تجربه‌های او استفاده کنند. چنین فردی، احتمال خطا در شغل را کاهش می‌دهد و باعث رشد سریع‌تر فرد در مهارت‌های شغلی خواهد شد.
این در حالی است که کوچینگ، می‌تواند به انواع مختلفی تقسیم شود. افراد با توجه به نیازهای خود ممکن است از کوچینگ فردی، سازمانی، کسب‌وکار، فروش، سلامتی و تحصیلی استفاده کنند. برای اطلاع بیشتر درباره این حوزه‌ها، میتوانید نگاهی به مقاله «انواع کوچینگ» داشته باشید.
بنابراین می‌توان کاربردهای منتورینگ و کوچینگ را اینگونه تفکیک کرد:
- کوچینگ، به حیطه خاصی محدود نیست و می‌تواند مربوط به حوزه شغلی باشد یا نباشد.
- منتورینگ، مربوط به حوزه شغلی و حرفهای و استفاده از تجربیات کاری افراد است.
تفاوت کوچینگ و مشاوره
بسیاری از افراد، برای حل مشکلات فردی، تحصیلی، شغلی یا خانوادگی به مشاور مراجعه می‌کند. در این فرآیند، طی یک سری جلسات کاملا رسمی، مراجع با مشاور صحبت می‌کند تا به راه‌حلی برای رفع مشکل برسند. در مسیر مشاوره، نقشه راه و همچنین چاره مشکلات، توسط شخص مشاور تعیین می‌شود و مراجع تنها اجراکننده‌ی دستورات او است. درست مانند پزشکی که به بیمار خود دارو تجویز می‌کند و بیمار باید مو به مو، طبق نسخه پزشک عمل کند.
همانطور که قبلا هم اشاره کردیم، در پروسه کوچینگ خبری از ارائه راه حل یا دستورهای ثابت نیست! کوچ، به هیچ عنوان برای مراجع نسخه نمی‌پیچد و سعی نمی‌کند او را به مسیر خاصی هدایت کند. تنها کاری که در جلسات کوچینگ انجام می‌شود، این است که فرد، با توانایی‌های خود آشنا می‌شود و از بطن این توانایی‌ها، به راه‌حل مناسب برای مشکل خود دست خواهد یافت.
بنابراین می‌توان گفت اساسی‌ترین تفاوت مشاوره و کوچینگ در این است که مشاور، راه حل ثابت ارائه می‌دهد و کوچ، به فرد کمک می‌کند با توجه به شرایط و توانایی‌هایی که دارد، خودش یک راه‌حل مناسب پیدا کند.
علاوه بر این، می‌توان به تفاوت‌های زیر بین مشاوره و کوچینگ هم اشاره کرد:
- تمرکز کوچینگ روی یک مشکل خاص نیست؛ بلکه سعی می‌کند روی دستیابی به اهداف در یک حوزه خاص تمرکز کند. این در حالی است که مشاوره عموما به دنبال حل یک مشکل است.
- تخصص کوچ، بیشتر روی توسعه مهارت‌های ارتباطی و فردی است؛ در حالی که مشاور، برای ارائه راه حل، باید در حوزه‌های تخصصی‌تری مهارت داشته باشد.
- جلسات کوچینگ با دستیابی به اهداف خاص به پایان می‌رسد و عموما محدود به یک سال است؛ این در حالی است که جلسات مشاوره، تا زمان حل مشکل ادامه پیدا می‌کنند و محدود به زمان خاصی نیستند.
من باید از کوچینگ استفاده کنم یا منتورینگ؟
انتخاب کوچینگ یا منتورینگ، بستگی به نیازها و شرایط خود فرد دارد. در صورتی که نمی‌دانید کدام مورد برای شما مناسب‌تر است، حتما در انتخاب خود به نکات زیر توجه کنید:
- منتورینگ برای افرادی مناسب است که تخصص و تجربه لازم را ندارند و می‌خواهند از تجربه دیگران استفاده کنند؛ اما کوچینگ، برای افراد باتجربه که قصد تقویت مهارت‌های خود را دارد بهتر است.
- منتورینگ روی مهارت‌های شغلی و حرفهای متمرکز است؛ اما کوچینگ، برای بهبود برخی مهارت‌های خاص فردی یا گروهی در یک بازه زمانی استفاده می‌شود.
- اگر به دنبال کسب دانش در زمینه کاری خود هستید، باید سراغ منتورینگ بروید، زیرا در کوچینگ خبری از آموزش نیست و فقط روی نقاط قوت و ضعف شما تمرکز می‌شود.
- در صورتی که قرار است در سازمان خود، فردی را به عنوان جانشین دیگری منصوب کنید، از منتورینگ استفاده کنید و وقتی قرار است مهارت‌های کلی سازمان را تقویت کنید، سراغ بیزنس کوچینگ بروید.
پس از انتخاب کوچینگ و منتورینگ چه کارهایی باید انجام دهیم؟
بعد از اینکه متوجه شدید کوچینگ برایتان بهتر است یا منتورینگ، باز هم باید فرایند خاصی را پشت سر بگذارید تا بهترین نتیجه از شرکت در جلسات عایدتان شود. در این راستا، حتما به نکات زیر توجه کنید:
- حوزه مورد نظر خود برای کوچینگ، منتورینگ یا مشاوره را تعیین کنید. باید بدانید که قصد شما، پیشرفت در چه زمینه‌ای است.
- سراغ کوچ یا منتوری بروید که در زمینه مورد نظر شما تجربه و تخصص کافی دارد. به عنوان مثال، کسی که خودش در شغلش موفق نیست، برای هدایت شما هم مناسب نخواهد بود.
- از همان ابتدا، سنگ‌های خود را با کوچ یا منتور وا بکنید! در این جلسات، هر دو طرف باید بدانند که چه می‌خواهند و قرار است در نهایت، به چه نتیجه‌ای برسند.
- به کوچ یا منتور خود اعتماد کامل داشته باشید؛ این جلسات در صورتی نتیجه‌بخش هستند که به نظرات فرد متخصص بها بدهید و آن‌ها را اجرایی کنید.
- تعداد و نحوه برگزاری جلسات را برای خودتان تعیین کنید؛ نظم در برگزاری جلسات درست به اندازه محتواهایی که بین شما و کوچ یا منتور رد و بدل می‌شود مهم است.
سخن پایانی
کوچینگ، منتورینگ و مشاوره، سه روش کاملا متمایز برای افرادی هستند که می‌خواهند در زندگی خود تغییر ایجاد کنند. هر یک از این روش‌ها، ویژگی‌های خاص خود را دارند و برای گروهی از افراد مناسب هستند. بهتر است در ابتدا با شناخت تفاوت‌های کوچینگ و منتورینگ، دید درستی از آن‌ها داشته باشید تا بتوانید با توجه به شرایط خود، بهترین گزینه را انتخاب کنید. امیدواریم نکات موجود در این مقاله، در انتخاب بهتر به شما کمک کنند.
دیدگاهتان را بنویسید