انواع کوچینگ کدامند؟
آنچه در آینه جوان بیند، پیر در خشت خام، آن بیند! همیشه نمیتوان تمام راهها را به تنهایی طی کرد؛ گاهی نیاز به فردی عاقل و باتجربه داریم که راه و چاه را به ما نشان دهد و آتش کوچک انگیزههایمان را شعلهور کند. در قدیم، به چنین کسانی پیر، مرشد یا راهنما میگفتند؛ اما این روزها با کمک کوچ و با استفاده از انواع کوچینگ، میتوان در حوزههای مختلف رشد کرد. البته برای اینکه جلسه کوچینگ موفقی داشته باشید، باید با شاخههای مختلف این رشته به خوبی آشنا شوید تا بتوانید به تناسب نیاز، از آن استفاده کنید.
کوچینگ چیست؟
کوچینگ، فرآیندی است که در آن در مقابل یک فرد آگاه، باتجربه و مطمئن قرار میگیرید تا پتانسیلها و تواناییهای شما را بازتاب دهد. آن فرد آگاه، کوچ نامیده میشود. کوچ، مشاور یا مربی نیست! بنابراین در این فرآیند، خبری از آموزش نکات جدید یا راهکارهای حاضر و آماده نخواهد بود؛ در عوض مراجعه کننده، با کمک کوچ، خود را بهتر خواهد شناخت و در نتیجه، با توجه به شرایط خاص خود، راهکارهای بهتری در پیش خواهد گرفت.
عموما کوچها در حوزه تخصصی خود به فعالیت میپردازند و همین موضوع، باعث به وجود آمدن انواع کوچینگ در سراسر دنیا شدهاست. به عنوان مثال، ممکن است یک فرد به صورت تخصصی در زمینه کسبوکار فعالیت کند و فرد دیگری، کوچینگ در حوزه مسائل شخصی و خانوادگی را ترجیح دهد.
برای اینکه تعریف دقیقتری از این حوزه به دست آورید میتوانید به مقاله «کوچینگ چیست» مراجعه کنید.
انواع کوچینگ به تفکیک حوزهها
فرقی نمیکند بخواهید کوچینگ را یاد بگیرید و به دیگران کمک کنید یا خودتان نیاز به کمک داشته باشید؛ در هر صورت، باید با حوزههای مختلف این رشته آشنا شوید تا بتوانید تصمیم درستی بگیرید. اگر بخواهیم خیلی ریزبینانه عمل کنیم، انواع کوچینگ میتوانند به صدها مورد تقسیم شوند. با این حال، بهتر است به جای یک لیست بلند بالا، به صورت موضوعی حوزههای این رشته را تقسیم کنیم تا تصمیمگیری آسانتر شود.
پیش از شروع تقسیمبندی موضوعی، بهتر است بدانید که به طور کلی میتوان کوچینگ را به دو دسته تقسیم کرد:
- کوچینگ فردی یا تکبهتک که در آن یک مراجعه کننده و یک کوچ حضور دارد
- کوچینگ گروهی یا تیمی که در آن چندین نفر با هم به کوچ مراجعه میکنند.
در ادامه، میتوانید کاملترین و بهترین لیست از انواع کوچینگ را مشاهده کنید که بر اساس موضوع کاری دسته بندی شدهاند:
۱- کوچینگ زندگی یا لایف کوچینگ
مسیر زندگی، میتواند پر از فراز و نشیبهای بزرگ و کوچک باشد. کوچینگ زندگی که با نام کوچینگ فردی هم شناخته میشود، به افراد کمک میکند که نسبت به توانمندیها و اهداف خود آگاهتر شوند. کوچینگ زندگی به روشن شدن اهداف و اولویت های شخصی کمک میکند. مراجعه کننده در جلسات کوچینگ فردی، افکار، احساسات و گزینههای خود را بهتر درک میکند و اقدامات مناسب را برای تغییر زندگی خود، دستیابی به اهداف و در نهایت احساس رضایت بیشتر از زندگی انجام میدهد.
۲- کوچینگ شغلی
از دیگر انواع کوچینگ که به زندگی شغلی افراد مربوط میشود، کوچینگ شغلی است. در جلسات کوچینگ حرفهای، تمرکز روی فعالیتهای شغلی فرد است و ابعاد دیگر زندگی او تنها در صورتی که به این حوزه مربوط شوند بررسی خواهند شد. موفقیت شغلی، ایجاد تعادل بین کار و زندگی، رشد حرفهای، افزایش درآمد و ارتباط بهتر در فضای شغلی، اهدافی است که عموم مراجعهکنندگان در این حوزه به دنبال آن هستند.
۳- کوچینگ تحصیلی
تحصیل، یکی از بخشهای مهم زندگی هر کسی است. گاهی ممکن است برای مسائلی همچون انتخاب رشته، مدیریت ساعات مطالعه یا بهبود نمرات، نیاز به راهنمایی داشته باشید. مشاوران تحصیلی، در این شرایط به شما راهکارهای ثابت و برنامه درسی ارائه میدهند، اما با استفاده از کوچینگ تحصیلی که یکی از مهمترین انواع کوچینگ در دنیاست، میتوانید با شناخت توانمندیها و استعدادهای خود، مسائل تحصیلی را مدیریت کنید.
۴- کوچینگ کسب و کار یا بیزینس کوچینگ
شاید با خود فکر کنید که بیزنس کوچینگ، همان کوچینگ حرفهای است و این دو نباید از هم تفکیک شوند؛ اما در حقیقت اینطور نیست. تمرکز کوچینگ کسبوکار، بر اهداف و نیازهای سازمانی است. این دسته از انواع کوچینگ، بیشتر به تصمیمات و استراتژیهای درست برای توسعه کسبوکارهای کوچک و بزرگ میپردازد. اغلب کسانی که در این حوزه به عنوان کوچ فعالیت میکنند، خودشان مالک یک کسبوکار هستند.
۵- کوچینگ سازمانی
هر سازمانی، اهداف خاصی را دنبال میکند و هدایت تمامی افراد سازمان به سمت این اهداف، موضوعی است که گاهی با مشکلات فراوانی مواجه میشود. در کوچینگ سازمانی که تا حدودی به بیزینس کوچینگ نیز مربوط میشود، یک یا چند کوچ، سعی میکنند پتانسیلهای سازمان را شناسایی کنند و با توجه به آنها، افراد را به سمت اهداف مورد نظر هدایت نمایند. این مورد از انواع کوچینگ، تاثیر بالایی بر بهبود روابط سازمانی، دستیابی به اهداف، بهبود عملکرد فردی کارکنان و رشد بهتر سازمان خواهد داشت.
۶- کوچینگ نوجوانان
اافراد در ردههای سنی مختلف، با چالشهای متفاوتی روبهرو میشوند. از این رو، کوچینگ نوجوانان برای عبور از این چالشها به وجود آمده است. در جلسات کوچینگ که برای نوجوانان برگزار میشود، سعی بر این است که فرد بتواند با استفاده از توانمندیهای فردی خود، با بحرانهای سنی خاصی که دارد روبهرو شده و آنها را پشت سر بگذارد. این جلسات عموما در دسته کوچینگ فردی یا شخصی قرار میگیرند.
۸- کوچینگ فروش
کوچینگ فروش یکی از زیرمجموعههای مهم بیزینس کوچینگ است که به دلیل اهمیت بالایی که دارد، به صورت یک حوزه مجزا درآمده است. از آنجایی که فروش، بخش حیاتی و اصلی هر کسبوکاری است، لازم است کارشناسان و کارمندان این بخش در جلسات کوچینگ حضور داشته باشند تا در زمینه تعامل با مشتریان، مکالمه موثر و در نهایت فروش بیشتر، بهتر عمل کنند.
۹- کوچینگ ارتباطات
در هر رده سنی و هر موقعیتی که باشید، برقراری ارتباط موثر با دیگران، میتواند برایتان تبدیل به یک مسئله بزرگ شود. روابط عاطفی، شغلی، تحصیلی و تجاری، مهمترین انواع ارتباطات هستند که هر کسی در زندگی خود آنها را تجربه خواهد کرد. یکی از مهمترین انواع کوچینگ در دنیای امروز، کوچینگ ارتباطات است که به افراد کمک میکند روابط خود را بهتر بشناسند و با آگاهی بیشتری در آنها نقشآفرینی کنند.
۱۰- کوچینگ تیمی
کوچینگ تیمی یکی از انواع کوچینگ گروهی است که شباهت زیادی به کوچینگ سازمانی دارد. در آن، تمرکز روی رشد توانمندیهای اعضا برای رسیدن به اهداف تیم است. منظور از تیم میتواند یک تیم کاری، ورزشی، اجتماعی و هر چیز دیگری باشد. به هر صورت اگر مجموعهای از افراد در کنار یکدیگر فعالیت مشترکی را دنبال کنند و بخواهند به اهداف خاصی برسند، کوچینگ تیمی میتواند برای آنها بسیار مفید و موثر باشد.
۱۱- کوچینگ سلامت
شاید با خودتان فکر کنید که برای سلامت جسم، باید ورزش کنید، رژیم بگیرید و هر چند وقت یکبار به یک پزشک مراجعه کنید؛ اما راستش کار به این سادگیها هم نیست؛ زیرا افراد در چنین مسیری عموما خیلی زود خسته میشوند و جا میزنند. شرکت در جلسات کوچینگ سلامت، به شما کمک خواهد کرد که با توجه به تواناییها، عادات و امکانات غذایی و البته زمانی که در اختیار دارید، برای سلامت خود برنامهریزی کنید.
از سوی دیگر، ذهن و روان، بر تمام ابعاد زندگی انسان تاثیر میگذارد و اگر سلامت کافی نداشته باشد، باعث اختلال در زندگی شخصی، کاری و تحصیلی خواهد شد. کوچینگ سلامت روان یکی از مهمترین و پرطرفدارترین انواع کوچینگ است که به عنوان زیرمجموعه کوچینگ سلامت شناخته میشود. هدف در این جلسات کوچینگ، بهبود عملکرد ذهن در مسیر زندگی است. در این حوزه، مراجعان عموما افرادی هستند که مشکلات روانشناختی، موجب اختلال در زندگی آنها شدهاست و میخواهند با تواناییهای بالقوه خود، این مشکلات را پشت سر بگذارند. البته باید دقت کنید که کوچینگ سلامت روان به هیچ عنوان شبیه مشاوره، روانشناسی و رواندرمانی نیست. در این فرآیند، دارویی تجویز نمیشود و خبری از راهکارهای ثابت یا جلسات مثبتاندیشی نیست. در عوض، با کمک کوچ، فرد به آگاهی درباره خود و تواناییهایش میرسد و از این راه، مشکلات را پشت سر میگذارد.
۱۲- کوچینگ مدیران
در بخش کوچینگ کسبوکار، کوچینگ سازمانی و کوچینگ تیم، به این نکته اشاره کردیم که گروهها و سازمانها باید به سمت اهداف مشترک حرکت کنند. مدیران سازمانها، باید بتوانند حرکت اعضا به سمت رشد را به خوبی مدیریت نمایند و هر کسی را در جایگاه مناسب خود قرار دهند. حتی در صورتی که مهارت رهبری را به خوبی آموخته باشید، باید بتوانید آن را با توجه به شرایط منحصر به فرد خود و سازمانتان اجرایی کنید. کوچینگ رهبران یا کوچینگ مدیران، به شما در این مسیر کمک میکند.
۱۳- کوچینگ توسعه مهارتها
فرایند آموزش یک مسئله است و اینکه چه چیزی بیاموزید، مسئلهای دیگر! کوچینگ توسعه مهارتها یکی از انواع کوچینگ فردی است که در آن، با توجه به شرایط و پتانسیلهای خود، برای یادگیری مهارتهای جدید اقدام میکنید. به یاد داشته باشید که این فرایند بسیار حساس و زمانبر است، بنابراین در انتخاب یک کوچ خوب دقت کنید تا وقت و هزینه خود را هدر ندهید.
۱۴- کوچینگ خانواده
خانوادههای موفق، کسانی هستند که به طور مداوم به فکر رشد و بهبود روابط خود باشند. کوچینگ خانواده، یکی از انواع کوچینگ است که به اعضای خانواده کمک میکند تعاملات بین اعضای خانواده، نحوه ارتباط آنها با یکدیگر و عملکرد خانواده را بهبود ببخشند.
در این فرآیند، تواناییها و مهارتهای تمامی اعضای خانواده در نظر گرفته میشود و تمرکز، روی بهبود روابط و دستیابی به اهداف خانواده با استفاده از همین تواناییها است. در این جلسات، عموما تمامی اعضای خانواده با هم حضور دارند؛ بنابراین این حوزه، در دسته کوچینگ گروهی قرار میگیرد.
۱۵- کوچینگ موفقیت
موفقیت برای هر شخصی، معنای متفاوتی دارد. افراد برای رسیدن به موفقیت در کار، تحصیل یا زندگی شخصی، مسیرهای متفاوتی را طی میکنند و برنامهریزیهای کاملا منحصر به فردی نیاز دارند. کوچینگ موفقیت، فرایندی است که در آن به مسائلی همچون تعیین اهداف، توسعه مهارتها، مدیریت زمان، افزایش اعتماد به نفس، مدیریت استرس، بهبود ارتباطات شخصی و حرفهای و در نهایت ایجاد تغییرات مثبت در زندگی پرداخته میشود. کوچ، به مراجعان خود کمک میکند معنای موفقیت را به خوبی برای خود تعریف کنند و با تواناییهایی که دارند، به تدریج به سوی آن قدم بردارند.
۱۶- کوچینگ خلاقیت
زندگی بشر از نقطه آغاز تا کنون، پیشرفتهای بزرگ و کوچک بسیاری داشته که همه آنها را مدیون خلاقیت است. فکرهای خلاقانه و اجرای آنها، میتوانند مسیر زندگی را عوض کنند و باعث بهبود وضعیت موجود شوند. کوچینگ خلاقیت یکی از انواع کوچینگ است که در آن، تمرکز روی پرورش و اجرای ایدههای بکر و منحصر به فرد است.
۱۷- کوچینگ استارتاپ
استارتاپها، کسبوکارهایی نوپا هستند که با ایدههای خلاقانه وارد بازار میشوند و شروع به کسب درآمد میکنند. این نوع کسبوکارها عموما در آغاز مسیر، رشد ناگهانی و شگفتانگیزی دارند و به تدریج، سرعت رشد آنها کمتر میشود. مدیریت و برنامهریزی صحیح به این نوع کسبوکارها کمک میکند که روند صعودی خود را حفظ کنند و تبدیل به کسبوکاری جاافتاده و بزرگ شوند.
کوچینگ استارتاپ، فرایندی است که در آن یک کوچ متخصص که در حوزه کسبوکار اطلاعات کافی دارد، به مدیران و اعضای تیم استارتاپی کمک میکند در مسیر توسعه قدم بردارند. در این فرایند، ابتدا اهداف به طور روشن مشخص میشوند و سپس، با توجه به امکانات موجود، برنامهریزیهای دقیق و واقعی برای دستیابی به آنها تدوین خواهد شد. این نوع کوچینگ شباهت زیادی به کوچینگ کسبوکار یا کوچینگ سازمانی دارد، با این تفاوت که کوچینگ استارتاپ، اختصاصیتر است.
سخن پایانی
تا کنون لیستهای زیادی از انواع کوچینگ ارائه شدهاست که هر یک، به بررسی ابعاد خاصی از این رشته پرداختهاند. با این حال، اشاره به برخی حوزههای جزیی، جز تکرار مکررات فایدهای ندارد؛ زیرا بسیاری از حوزههای کوچینگ از نظر موضوعی در هم تنیدهاند و جداییناپذیر هستند. در این مقاله سعی کردیم انواع کوچینگ را بر اساس موضوع دستهبندی کنیم. این حوزهها کاملا متمایز هستند و هر یک میتوانند زیرمجموعههای بسیار زیادی برای خود داشته باشند. امیدواریم این اطلاعات، برای شما مفید و موثر بوده باشد.
دیدگاهتان را بنویسید