منتورینگ چیست و چه کاربردهایی دارد؟

ورود به یک شغل جدید و یادگیری راه و چاه‌های آن، نیازمند تلاش زیاد و صرف زمان طولانی است. حال اگر در این مسیر راهنمایی هم نداشته باشید، کارتان بسیار دشوارتر نیز خواهد شد. منتور، شخصی است که در چنین شرایطی، می‌تواند به کمک تازه‌کارها بیاید. اگر می‌خواهید بدانید منتور کیست و منتورینگ چه شرایطی دارد، تا پایان با این مقاله همراه باشید.

منتورینگ چیست؟

Mentoring، یک رابطه دوسویه بین یک فرد باتجربه و متخصص در یک رشته با فردی تازه‌کار و مبتدی در همان حوزه است. در این رابطه، فرد متخصص، تجربه‌ها و آموخته‌های خود را طی کار، در اختیار شخص مبتدی قرار می‌دهد تا به تدریج، او را با روند کار آشنا کند و به مرحله حرفه‌ای برساند.

در این فرایند، حتما باید منتور، در یک حوزه تخصصی، آگاهی و تجربه کافی داشته باشد تا به خوبی بتواند آماتورها را راهنمایی کند. این فرد می‌تواند به افرادی که به تازگی وارد یک شغل شده‌اند، کمک کند تا در فضای شغلی تعامل بهتری داشته باشند، مهارت‌های لازم را کسب کنند، تصمیم‌های موثر بگیرند و با اعتماد به نفس بیشتری به مسیر شغلی خود ادامه دهند.

سازمان‌هایی که برای هدایت نیروهای جدید خود از منتورینگ و کوچینگ کسب و کار استفاده می‌کنند، زمان کوتاه‌تری برای انطباق افراد با فضای شغلی نیاز خواهند داشت. همچنین، به دلیل انتقال تجربه‌های منتور به افراد جدید، امکان تکرار خطاها بسیار کمتر می‌شود و در نتیجه، بازدهی بالاتر خواهد رفت.در این فرایند، حتما باید منتور، در یک حوزه تخصصی، آگاهی و تجربه کافی داشته باشد تا به خوبی بتواند آماتورها را راهنمایی کند. این فرد می‌تواند به افرادی که به تازگی وارد یک شغل شده‌اند، کمک کند تا در فضای شغلی تعامل بهتری داشته باشند، مهارت‌های لازم را کسب کنند، تصمیم‌های موثر بگیرند و با اعتماد به نفس بیشتری به مسیر شغلی خود ادامه دهند.
سازمان‌هایی که برای هدایت نیروهای جدید خود از منتورینگ استفاده می‌کنند، زمان کوتاه‌تری برای انطباق افراد با فضای شغلی نیاز خواهند داشت. همچنین، به دلیل انتقال تجربه‌های منتور به افراد جدید، امکان تکرار خطاها بسیار کمتر می‌شود و در نتیجه، بازدهی بالاتر خواهد رفت.

منتور کیست؟

منتور (Mentor) یک شخص متخصص، باتجربه و آگاه در یک حوزه کاری خاص است که در کنار فردی کم‌تجربه و مبتدی قرار می‌گیرد تا به رشد حرفه‌ای او کمک کند. این فرد، با راهنمایی دیگران، توانمندی‌های خود را نیز توسعه می‌دهد.
رابطه منتور با منتی (Mentee)، یک رابطه شغلی و حرفه‌ای اما صمیمی و دوستانه است. در حقیقت، این رابطه بر اساس قراردادهای خاص تعیین نمی‌شود. اطلاعاتی که منتور در یک حوزه شغلی و حرفه‌ای به دیگران ارائه می‌دهد، اطلاعاتی منحصر به فرد است که عموما در هیچ منبع دیگری یافت نمی‌شود. همچنین منتور می‌تواند مشکلات موجود در مسیر را بسیار سریع‌تر شناسایی کند و راهکارهایی موثر برای رفع آن‌ها پیشنهاد دهد.
رابطه منتور با منتی، ممکن است به طور طولانی مدت ادامه پیدا کند و تبدیل به روابط دوستانه یا تجاری بسیار عمیق‌تر شود. در حقیقت برای این نوع روابط، نمی‌توان محدودیت خاصی تعیین کرد و بسته به نیاز منتی و تشخیص منتور، می‌تواند ادامه‌دار باشد.

هدف از منتورینگ چیست؟

اهداف منتورینگ از دو جهت می‌تواند تعیین شود؛ از سوی منتور و از سوی منتی. هر یک از دو طرف، ممکن است با اهداف خاصی وارد این رابطه شوند و به تدریج، به تفاهم و هماهنگی برسند. از جمله اهداف مهم منتورینگ، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

اهداف منتور

آموزش به دیگران، به رشد خود فرد نیز کمک خواهد کرد. به همین دلیل، منتورها عموما با اهداف خاص و با انگیزه رشد خود وارد رابطه منتورینگ می‌شوند. از جمله اهداف منتور می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- بهبود مهارت‌های ارتباطی

افرادی که به تازگی وارد فضای شغلی می‌شوند، می‌توانند شخصیت‌های متفاوتی داشته باشند. منتورها با ارتباط با این افراد، می‌توانند انعطاف‌پذیری ارتباطی خود را بالاتر ببرند و روابط اجتماعی خود را بهبود ببخشند. وقتی یک منتور سعی می‌کند با روش‌های اصولی از یک شخص انتقاد کند، راهنمایی‌های لازم را ارائه دهد یا نکاتی را به او گوشزد کند، باید شخصیت طرف مقابل را در نظر بگیرد؛ این موضوع در گرو بهبود مهارت ارتباطی منتور در طول زمان خواهد بود.

۲- تقویت قدرت رهبری

افرادی که قرار است نقش‌های مدیریتی و رهبری را در یک سازمان بر عهده داشته باشند، باید از مدت‌ها قبل خود را برای هدایت و راهنمایی دیگران آماده کنند. یکی از بهترین روش‌ها برای بهبود مهارت‌های رهبری، منتورینگ است. افرادی که به عنوان منتور در کنار نیروهای مبتدی قرار می‌گیرند، روش هدایت دیگران، انتقاد سازنده، مدیریت بحران و حل مسئله را به خوبی خواهند آموخت. به همین دلیل، هدف بسیاری از منتورها از ورود به پروسه منتورینگ، این است که برای رهبری آماده شوند.

۳- آشنایی با نگرش‌های جدید

افراد باتجربه‌ای که می‌خواهند دیدگاه‌های جدید در حوزه شغلی خود را تجربه کنند، منتور می‌شوند. در فرایند منتورینگ، این فقط منتور نیست که روی منتی تاثیر می‌گذارد، بلکه فرد مبتدی و کم‌تجربه نیز می‌تواند به صورت متقابل، نگرش‌ها و دیدگاه‌های متفاوتی درباره آن حوزه شغلی ارائه دهد. عموما افراد باتجربه، در حصار عادت گرفتار می‌شوند و ورود به فرایند منتورینگ، می‌تواند این حصار را بشکند.

۴- انتقال تجربه به دیگران

برخی افراد در حوزه کاری خود تجربه‌های پربار و عمیقی دارند. این افراد برای اینکه تجربه حرفه‌ای آن‌ها حفظ شود، به عنوان منتور فعالیت می‌کنند و هدف اصلی آن‌ها، انتقال تجربه به دیگران است. افرادی که خود مالک یک کسب‌وکار هستند یا با وجود گذشت سن، هنوز ایده‌های جالبی در حوزه شغلی خود دارند، می‌توانند تجربه‌های ارزشمندی برای انتقال داشته باشند.

۵- تقویت فرهنگ شغلی

افرادی که به عنوان منتور فعالیت می‌کنند، از قبل تجربه خوبی در سازمان خود دارند. این افراد، بیش از هر کسی فرهنگ‌های مثبت مانند یادگیری و رشد را می‌شناسند و می‌توانند آن را تقویت کنند. حضور منتور در کنار افراد تازه‌وارد، می‌تواند باعث بهبود فرهنگ سازمانی و تقویت آن شود.

برنامه‌های منتورینگ هم برای مربیان و هم برای منتی‌ها بسیار سودمند است. اما آنها همچنین با اهداف سازمانی هماهنگ هستند. منبع

 اهداف منتی

افرادی که از یک منتور کمک می‌خواهند نیز می‌توانند اهداف متفاوتی برای ورود به این فرایند داشته باشند. منتی (Mentee) حداقل یکی از اهداف زیر را در جلسات منتورینگ دنبال می‌کند:

۱- توسعه مهارت‌ها

فردی که به تازگی وارد یک حوزه شغلی شده باشد، عموما فقط دارای مهارت‌های تئوریک است و مهارت‌های عملی چندانی ندارد. حضور یک منتور در کنار این افراد، باعث می‌شود که مهارت‌های حرفه‌ای خود را به بهترین شیوه ممکن توسعه دهند و به تدریج، رشد کنند. اغلب افراد با همین هدف وارد فرایند منتورینگ می‌شوند و پس از توسعه مهارت‌ها، می‌توانند به طور مستقل عمل کنند.

۲- شبکه‌سازی حرفه‌ای

افرادی که وارد یک حوزه شغلی می‌شوند، باید بتوانند با افراد مختلف که در آن حوزه فعالیت دارند ارتباط بگیرند. رشد شغلی، در گرو داشتن روابط عمیق و گسترده با دیگران است. منتورها، افراد باتجربه‌ای هستند که دایره ارتباطی بسیار گسترده‌ای دارند و می‌توانند افراد مبتدی را نیز وارد این دایره ارتباطی کنند. بنابراین، یکی از اهداف منتی می‌تواند شبکه‌سازی و رشد روابط شغلی باشد.

۳- رشد شغلی

منتورها، از پیش مسیر یک حرفه‌ را طی کرده‌اند، راه‌های مختلف را آزموده‌اند و با بهترین شیوه‌های رشد شغلی در حوزه خود آشنایی دارند. منتی، با ورود به فرایند کوچینگ می‌تواند از این نوع تجربه‌ها استفاده کند و بدون نیاز به آزمون و خطا، خیلی سریع‌تر در مسیر حرفه‌ای خود پیشرفت نماید.

۴- دریافت مشاوره حرفه‌ای

وقتی در شغل خود تجربه کافی نداشته باشید، ممکن است در حل مسائل، تصمیم‌گیری‌های مهم یا برنامه‌ریزی شغلی دچار مشکل شوید. یکی از اهداف منتورینگ این است که به افراد کمک کند با راهنمایی و مشاوره یک فرد باتجربه و حرفه‌ای، از موانع شغلی عبور کنند و با آسودگی بیشتری به مسیر حرفه‌ای خود ادامه دهند.

۵- یادگیری دیدگاه‌های جدید

هر کسی ممکن است هنگام ورود به یک شغل، مسیر خاصی در ذهن خود ترسیم کند؛ با این حال، اگر می‌خواهید ایده‌های جدیدی را امتحان کنید و با نگرشی متفاوت به مسیر شغلی خود بنگرید، سراغ منتورینگ بروید. یکی از اهداف منتورینگ، این است که مسیرهای آزموده شده را به افراد مبتدی نشان دهد و به آن‌ها کمک کند با نگاهی متفاوت به شغل خود نگاه کنند. این فرایند، می‌تواند به ساخت نگرشی جدید و ایجاد تحولات بزرگ کمک کند.

۶- دریافت انتقاد سازنده

منتور می‌تواند با نگاهی باز و آگاهانه به فعالیت‌های منتی نگاه کند و از او انتقاد نماید. دریافت انتقادهای سازنده از منتور، به افراد مبتدی کمک می‌کند با نگرشی منطقی به مسیر رشد شغلی خود نگاه کنند و در نتیجه، پیشرفت بیشتری را تجربه نمایند. هدف از منتورینگ، این است که افراد به موقع انتقادات لازم را دریافت نمایند و سریع‌تر اشتباه‌های خود را اصلاح کنند.

تفاوت کوچینگ و منتورینگ چیست؟

یکی از اشتباهات رایج در دنیای منتورینگ، این است که برخی تصور می‌کنند کوچ و منتور وظایف مشابهی دارند و می‌توانند جای یکدیگر را پر کنند؛ اما اینطور نیست! کوچینگ، فرایندی است که در آن فرد متخصص، روی هدف‌گذاری و انگیزه‌های فرد تمرکز دارد، اما در منتورینگ، تمرکز روی تخصص و مهارت حرفه‌ای فرد است.

تفاوت کوچینگ و منتورینگ را می‌توان از تعریف کوچ و منتور به راحتی دریافت؛ منتور، فردی است که مهارت و تجربه خود در یک حوزه خاص را در اختیار دیگری قرار می‌دهد، اما کوچ، کسی است که فرد را برای رسیدن به اهدافش راهنمایی می‌کند و توانایی‌هایش را به او می‌نمایاند. در حقیقت، فرایند کوچینگ جامع‌تر از منتورینگ است و می‌تواند علاوه بر حوزه شغلی، بخش‌های دیگر زندگی همچون رابطه، شخصیت، موفقیت، تحصیل، خانواده و… را نیز در بر بگیرد.

به طور خلاصه، می‌توان تفاوت‌های منتورینگ و کوچینگ را در موارد زیر خلاصه کرد:

۱- تفاوت در اهداف

قصد افراد از شرکت در جلسات کوچینگ، این است که هدف‌های خود را روشن کنند، توانایی‌های خود را بشناسند، با توجه به توانایی‌ها در مسیر هدف قدم بردارند و انگیزه بیشتری برای موفقیت به دست آورند. این در حالی است که هدف از منتورینگ، این است که یک فرد متخصص و کارکشته، تجربه‌های خود را در اختیار کسانی قرار دهد که به تازگی وارد یک حوزه شغلی شده‌اند. در حقیقت، هدف اصلی در کوچینگ، ایجاد شناخت و انگیزه و در منتورینگ، توسعه دانش و مهارت است.

۲- تفاوت در نوع رابطه

روابط در کوچینگ، رسمی و قراردادی است؛ به این معنا که دو طرف، با یکدیگر به طور کتبی عهد می‌کنند که در مسیر خاصی قرار بگیرند و در این مسیر، کوچ به رشد کوچی کمک کند. این در حالی است که رابطه منتورینگ، عموما غیررسمی است و افراد نیازی به نوشتن قرارداد کتبی نخواهند داشت. منتور در عموم مواقع، فردی درون خود سازمان است؛ این در حالی است که در بیزینس کوچینگ یا کوچینگ سازمانی، ممکن است فردی از بیرون سازمان به عنوان کوچ استخدام شود.

۳- تفاوت در مدت دوره

کوچینگ نوعی رابطه قراردادی کوتاه‌مدت است و زمان آن از همان ابتدا، به بازه خاصی محدود می‌شود. به عنوان مثال، ممکن است دو طرف با یکدیگر عهد کنند که جلسات کوچینگ به مدت ۳ ماه و یک روز در هفته برگزار شود؛ البته بسته به نیاز، این رابطه می‌تواند طولانی‌تر شود، اما در حالت کلی از منتورینگ محدودتر است. در منتورینگ، رابطه دو طرف ممکن است به شکل رابطه همکاری صمیمانه، مدت‌ها ادامه پیدا کند؛ در حقیقت وقتی شخصی قبول می‌کند منتور شخص دیگری شود، هیچ بازه زمانی خاصی برای این رابطه تعیین نمی‌شود و دو طرف ممکن است تا ابد آن را ادامه دهند!

۴- تفاوت در رویکردها

رویکردهای کوچینگ، مبتنی بر اصول و بسیار منظم و علمی هستند. به عنوان مثال، کوچ‌ها در مواردی همچون طرح سوالات، گفت‌وگوهای تعاملی و توسعه فردی، بر اساس اصول علمی که در دوره‌های کوچینگ آموخته‌اند عمل می‌کنند. در مقابل، منتورینگ رویکرد آزادانه‌تری دارد و در آن، منتور تجربه‌ و تخصص خود را به شکل توصیه‌های عملی به دیگری انتقال می‌دهد؛ در این فرایند انتقال، هیچ دستورالعمل خاصی وجود ندارد و هر منتوری ممکن است بر اساس شرایط، به شیوه خاص خود عمل کند.

مزایای منتورینگ

تصور کنید قرار است برای نخستین بار وارد یک مسیر ناشناخته شوید؛ در صورتی که در این مسیر تنها باشید، قطعا بسیار دلهره خواهید داشت، اما اگر کسی که قبلا این مسیر را پیموده است با شما همراه شود، با اطمینان خاطر بیشتری قدم برمی‌دارید. مزیت بزرگ منتورینگ نیز همین است؛ فردی باتجربه در کنار فردی کم‌تجربه قرار می‌گیرد تا به او در کاهش خطاها و بهبود عملکرد کمک کند.

مزایای منتورینگ می‌تواند شامل حال افراد مختلفی شود و در نگاه کلان، روی سازمان‌ها نیز اثرگذار باشد. از جمله مزایای این فرایند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

مزایای منتورینگ برای افراد

افرادی که از منتورینگ استفاده می‌کنند و در مسیر شغلی خود، یک منتور دارند،‌ می‌توانند از مزایای زیر بهر‌ه‌مند شوند:

۱- بهره‌مندی از تجربه افراد متخصص

کسی که از راهنمایی‌های یک منتور کمک می‌گیرد، بدون اینکه یک مسیر را طی کند، از تجربه‌های ارزشمند آن بهره‌مند خواهد شد. در واقع، افراد می‌توانند در فرایند منتورینگ، از مهارت، تخصص و تجربه‌های افراد قدیمی در حوزه کاری خود استفاده کنند و بدون نیاز به صرف زمان طولانی، به مرحله رشد و پیشرفت برسند.

۲- بهبود مهارت‌های ضروری

منتور فردی است که قبلا در مسیر مورد نظر منتی رشد کرده است، بنابراین بهتر از هر کسی می‌داند برای پیشرفت در این مسیر، چه مهارت‌هایی نیاز است. به همین دلیل افرادی که از خدمات منتورینگ استفاده می‌کنند، به خوبی می‌توانند مهارت‌های مفید و ضروری برای رشد خود را بیاموزند و از آن‌ها بهره ببرند.

۳- بهبود نگرش‌ها و رویکردها

حتما این مثل قدیمی را شنیده‌اید که «کمال همنشین» در ما اثر می‌کند؛ یعنی هرچه با انسان‌های بزرگ همنشین شویم، شخصیت بزرگ‌تری خواهیم یافت. منتورینگ نیز دقیقا همین اثر را روی فرد دارد؛ وقتی با شخصی باتجربه در حوزه شغلی خود همنشین می‌شوید، می‌توانید از نگرش و طرز فکر او نهایت استفاده را ببرید. این موضوع به تدریج باعث می‌شود مانند یک فرد مبتدی فکر نکنید و در مسیر افراد موفق قدم بگذارید.

۴- افزایش انگیزه رشد

دیدن مسیر رشد دیگران و نتایجی که از آن حاصل شده است، می‌تواند بزرگ‌ترین انگیزه برای موفقیت باشد. در منتورینگ، شما به طور منظم می‌توانید از تجربه‌ها و دستاوردهای منتور مطلع شوید و از همین راه، انگیزه بیشتری برای پیشرفت به دست آورید. در حقیقت، افرادی که از منتورینگ استفاده می‌کنند، با خود می‌گویند:«اگر او توانست، پس من هم می‌توانم!» و این، شروعی برای قدم‌های بزرگ خواهد بود.

۵- کاهش احتمال خطا

وقتی یک فرد باتجربه در کنار افراد مبتدی حضور داشته باشد،‌ می‌تواند از بروز خطاهای رایج احتمالی جلوگیری کند. این موضوع، باعث می‌شود فرد به دلیل خطاهای مکرر اعتماد به نفس خود را از دست ندهد و با اطمینان خاطر بیشتری تصمیم‌گیری کند.

۶- صرفه‌جویی در زمان

افراد مبتدی که از منتورینگ استفاده نمی‌کنند، مجبورند مدتی طولانی با آزمون و خطا پیش بروند. این موضوع، باعث هدر رفتن انرژی فرد، اتلاف هزینه‌ها و منابع، کاهش اعتماد به نفس و البته، هدر رفتن زمان بسیار زیاد خواهد شد؛ زمانی که می‌تواند صرف یادگیری و رشد فرد شود. به همین دلیل، توصیه می‌شود افراد برای صرفه‌جویی در زمان،‌ در شروع مسیر حرفه‌ای حتما از یک منتور کمک بگیرند.

۷- توسعه شبکه ارتباطی

منتورینگ به افراد کمک می‌کند از دایره ارتباطی افراد باتجربه به نفع خود استفاده کنند. منتورها، به دلیل تجربه حرفه‌ای و تخصصی عمیقی که دارند، افراد متخصص دیگر را نیز به خوبی می‌شناسند؛ به همین دلیل می‌توانند افراد مبتدی را به سایر متخصصان نیز معرفی کنند و از این راه،‌ باعث گسترش دایره ارتباطی و رشد حرفه‌ای فرد شوند.

مزایای منتورینگ برای سازمان‌ها

اگرچه تاثیر منتورینگ روی فرد بسیار سریع‌تر خود را نشان می‌دهد، اما این فرایند برای سازمان‌ها نیز بسیار مفید است و می‌تواند به بهبود عملکرد و موفقیت آن‌ها کمک کند. از جمله مزایای مهم استفاده از منتورینگ در سازمان‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- بهبود عملکرد نیروی انسانی

منتورینگ به سازمان‌ها کمک می‌کند تا پتانسیل‌های نهفته در نیروی انسانی خود را شناسایی کنند و آن‌ها را توسعه دهند. در واقع در فرایند منتورینگ، فردی با تجربه و متخصص در سازمان شناسایی شده و از او برای تربیت نیروهای مبتدی استفاده می‌شود. این فرآیند می‌تواند به توسعه مهارت‌ها، افزایش انگیزه و رضایت شغلی و بهبود عملکرد کلی کارکنان منجر شود.

۲- انتقال دانش و تجربیات

منتورینگ فرصتی فراهم می‌کند تا تجربه و دانش نیروهای متخصص و با تجربه به نیروهای جدید و مبتدی منتقل شود. این فرآیند می‌تواند به افزایش توانمندی‌های تک‌تک اعضا و بهبود عملکرد تیم‌ها بسیار کمک کند.

۳- افزایش سرعت یادگیری و تطبیق

سازمان‌هایی که از منتورینگ استفاده می‌کنند، اغلب کمتر به برگزاری دوره‌های آموزشی برای نکات تکراری نیاز پیدا می‌کنند. در این سازمان‌ها، فرایند انتقال تجربه و دانش به صورت مستقیم توسط منتور انجام می‌شود و به همین دلیل، سرعت آموزش و یادگیری بالاتر خواهد رفت. این موضوع باعث می‌شود افراد مبتدی، خیلی زود با فضای کاری خود منطبق شوند و عملکرد بهتری داشته باشند.

۴- افزایش رضایت و انگیزه کارکنان

منتورینگ از دو جهت می‌تواند باعث بهبود رضایت شغلی و افزایش انگیزه شود؛ از سویی،‌ وقتی یک فرد باتجربه به عنوان منتور انتخاب می‌شود، انگیزه‌ای عمیق برای انتقال دانش و تجربه خود خواهد داشت. احساس ارزشمندی و رهبری، می‌تواند به این نیروها حس رضایت بیشتری بدهد. از سوی دیگر، نیروهای جدید وقتی با ورود به سازمان حس می‌کنند از سوی افراد باتجربه، حمایت و پشتیبانی می‌شوند، با انگیزه و اعتماد به نفس بالاتری وظایف خود را پیگیری خواهند کرد.

۵- توسعه مهارت‌های رهبری

سازمان‌ها برای اینکه از افراد باتجربه برای سمت‌های رهبری و مدیریتی استفاده کنند، می‌توانند ابتدا مدتی آن‌ها را به عنوان منتور به کار بگیرند. با این کار، هم فرد می‌تواند مدیریت و رهبری افراد دیگر را به خوبی تجربه کند و هم در صورت ارتقای شغلی، نیروهای جدید به خوبی می‌توانند وظایف پیشین او را بر عهده بگیرند.

۶- حفظ منابع سازمان

جذب نیروهای جدید می‌تواند برای سازمان‌ها بسیار چالش‌برانگیز باشد؛ زیرا به همان اندازه که احتمال کشف استعدادهای جدید وجود دارد، بروز خطاهای بزرگ و کوچک نیز ممکن است. استفاده از منتورینگ و کوچینگ سازمانی، باعث می‌شود خطاهای ناشی از کم‌تجربگی به طور قابل توجهی کاهش پیدا کنند و در نتیجه، منابع مالی، زمانی و انسانی سازمان دچار مشکل نشود.

۷- بهبود فرهنگ سازمانی

افرادی که تجربه حضور در یک سازمان را داشته باشند، بیش از هر کسی از فرهنگ‌های آن اطلاع دارند. ورود افراد کم‌تجربه به سازمان، ممکن است برخی فرهنگ‌ها را به چالش بکشد و تا مدتی، برگشت به روال سابق دشوار شود. منتور می‌تواند به فرد تازه‌وارد کمک کند که درک بهتری از فرهنگ‌های موجود به دست آورد و بسیار سریع‌تر با آن‌ها هماهنگ شود.

وظایف منتور چیست؟

برای اینکه بتوانیم از خدمات منتورینگ به خوبی بهره‌مند شویم، باید ابتدا بدانیم که منتور چه کمکی می‌تواند بکند، وظایف او چیست و چه نقشی در رشد فرد و سازمان دارد. از جمله وظایف مهم منتور، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- انتقال دانش و تجربه

مهم‌ترین وظیفه منتور این است که دانش و تخصصی را که از پیش در مسیر شغلی کسب کرده است، به افراد کم‌تجربه انتقال دهد. این تجربه‌ها شامل تمامی مهارت‌ها، رفتارها، ارتباطات و تصمیم‌هایی است که در مسیر رشد او موثر بوده‌اند.

۲- تشویق و انگیزه‌بخشی

وظیفه منتور این است که با افزایش مهارت و توانمندی نیروهای کم‌تجربه، به آن‌ها انگیزه بدهد. منتورها، می‌توانند با تجربه موفقیت‌ها و شکست‌های خود، انگیزه زیادی در ذهن منتی ایجاد کنند و باعث تلاش بیشتر او در مسیر پیشرفت شوند.

۳- راهنمایی برای تصمیم درست

وقتی کسی از قبل یک مسیر را طی کرده و در آن تجربه و تخصص کافی داشته باشد، می‌تواند نتیجه تصمیم‌ها و برنامه‌ریزی‌ها را به خوبی حدس بزند. یکی از وظایف مهم منتور، این است که از تجربه خود استفاده کند و به افراد در تصمیم‌گیری درست و اصولی، یاری برساند.

۴- ارائه بازخوردهای موثر

منتور در حوزه خاص خود، تخصص و تجربه بالایی دارد و به همین دلیل، خیلی راحت می‌تواند نوع رفتارهای منتی را مورد تحلیل قرار دهد. یکی از وظیفه‌های مهم کوچ این است که بر اساس همین تحلیل‌ها، به منتی بازخورد دهد؛ این بازخورد می‌تواند در راستای ادامه یک رفتار مثبت یا توقف یک رفتار منفی باشد. در هر حال، بازخوردهای منتور تاثیر زیادی در بهبود عملکرد فرد خواهند داشت.

۵- بررسی مشکلات و خطاها

منتور وظیفه دارد بر اساس تجربه و تخصص خود، خطاهای موجود را زودتر از دیگران تشخیص دهد و از بروز خسارت‌های بزرگ جلوگیری کند. اغلب سازمان‌ها به این دلیل از منتور استفاده می‌کنند که خطاهای ناشی از کم‌تجربگی، به منابع آن‌ها آسیب نرساند. منتور باید در این زمینه کاملا هوشیار باشد و با تیزبینی، از بروز اشتباه‌های بزرگ و کوچک جلوگیری کند.

۶- پیشنهاد راهکار مناسب

منتورها به دلیل دانش بالایی که در حوزه کاری خود دارند، می‌توانند مسائل مربوط به آن حوزه را خیلی راحت‌تر از دیگران حل کنند. نیروهای کم‌تجربه، گاهی ممکن است در مسیر کاری خود با چالش‌هایی مواجه شوند که برایشان غیر قابل حل به نظر برسد؛ منتور باید در این شرایط وارد عمل شود و بهترین راهکارهای ممکن را در اختیار او قرار دهد.

۷- کمک به افزایش تعامل

وقتی فردی به تازگی وارد یک تیم یا سازمان می‌شود، ممکن است تا مدتی در تعامل با بخش‌های مختلف دچار مشکل شود. منتور، در کنار این افراد قرار می‌گیرد تا زودتر با محیط منطبق شوند و دایره تعامل خود را گسترده‌تر کنند. افرادی که از منتورینگ استفاده می‌کنند، اغلب تطبیق‌پذیری بیشتری با محیط جدید خواهند داشت.

انواع منتورینگ

منتورینگ می‌تواند در هر شغل و حرفه‌ای مورد استفاده قرار بگیرد؛ حتی شغل‌های سنتی هم ممکن است بدون اینکه بدانند، از این شیوه ارتباطی برای تربیت نیروهای جدید استفاده کرده باشند. از جمله انواع منتورینگ، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

منتورینگ حرفه‌ای

در این نوع منتورینگ، یک منتور با تجربه و دانش کافی در زمینه مورد نظر، یک فرد کمتر تجربه را راهنمایی می‌کند تا مهارت‌ها و دانش لازم را برای پیشرفت حرفه‌ای خود بدست آورد. این نوع منتورینگ در تیم‌هایی که در حوزه‌های تخصصی مانند طراحی، تولید یا فروش فعالیت دارند بسیار رایج است.

منتورینگ داخلی

در این حالت، منتور و منتی از یک سازمان یا یک بخش خاص از یک سازمان هستند. این نوع منتورینگ می‌تواند به افزایش توانمندی‌های نیروی انسانی و توسعه داخلی منابع انسانی کمک کند. در مواردی که یک نیروی جدید جذب سازمان می‌شود و قرار است با فرهنگ‌های داخلی سازمان منطبق شود، از این نوع منتورینگ استفاده می‌کنند.

منتورینگ خارجی

گاهی ممکن است یک تجربه و تخصص خاص، در سازمان‌های دیگر وجود داشته باشد و شما بخواهید آن را وارد سازمان خود کنید. در این شرایط، از منتورینگ خارجی یا منتورینگ بین‌ سازمانی استفاده می‌شود. در این روش، یک شخص متخصص از سازمانی دیگر، با نیروهای انسانی سازمان‌ شما در ارتباط خواهد بود تا مهارت و تجربه خود را به آن‌ها انتقال دهد.

منتورینگ گروهی

در این حالت، یک گروه از افراد توسط یک یا چند منتور راهنمایی می‌شوند. این نوع منتورینگ می‌تواند به توسعه مهارت‌های گروهی و ارتقای تعاملات داخل گروه کمک کند. در تیم‌هایی که چند نیروی مبتدی به طور همزمان وارد آن‌ها می‌شوند یا قصد یادگیری یک مهارت جدید را دارند، از این نوع منتورینگ استفاده می‌شود.

منتورینگ آنلاین

در این روش، منتور و منتی از طریق ابزارهای آنلاین مثل ویدئو کنفرانس و پلتفرم‌های آموزشی ارتباط برقرار می‌کنند. این نوع منتورینگ امکان دسترسی به منتورهایی با تخصص‌ها و تجربیات متنوع را فراهم می‌کند؛ به عنوان مثال، ممکن است منتی در ایران و منتور در کشوری دیگر باشد.

منتورینگ معکوس

در این نوع منتورینگ، هر دو طرف دارای مهارت و تجربه خاص خود هستند و می‌خواهند تخصص‌های خود را به یکدیگر انتقال دهند. در منتورینگ معکوس، هر یک از طرفین ممکن است در برخی مهارت‌ها مبتدی و در برخی مهارت‌ها، متخصص باشد. این شیوه، در تیم‌ها بسیار رایج است.

منتورینگ تجاری

کسب و کارهای جدید به فردی با تجربه در حوزه تجارت نیاز دارند که در توسعه استراتژی‌ها و راهکارهای کسب و کار، مدیریت مالی و توسعه بازار به آن‌ها کمک کند. این کسب‌وکارها می‌توانند از منتورینگ تجاری استفاده کنند تا مهارت‌های افراد متخصص این حوزه را به خوبی بیاموزند.

چه کسانی به منتور نیاز دارند؟

هر کسی که بخواهد یک مهارت و تخصص جدید را بیاموزد، ممکن است از منتورینگ استفاده کند. با این حال، به طور کلی افراد زیر تمایل بیشتری به کمک گرفتن از یک منتور دارند:

دانشجویان

دانشجویان ممکن است به منتور نیاز داشته باشند تا در انتخاب رشته تحصیلی، مشاوره در مسیر تحصیلی و یافتن فرصت‌های شغلی و تحقق آرزوهای حرفه‌ای خود از او کمک بگیرند. این افراد باید سراغ کسانی بروند که مسیر تحصیلی و شغلی موفقی داشته‌اند.

نیروهای جدید

کارمندان جدیدی که وارد سازمان می‌شوند، برای یادگیری روال کاری، آموزش مهارت‌ها و مطابقت با فرهنگ سازمان ممکن است به منتور نیاز داشته باشند تا در انجام وظایف جدید، پیشرفت حرفه‌ای‌ و تعامل با دیگران بهتر عمل کنند.

کارآفرینان

کارآفرینان ممکن است به منتور نیاز داشته باشند تا در راه‌اندازی کسب و کار، مدیریت کسب و کار و رشد و توسعه کسب و کار خود از او کمک بگیرند. این افراد اغلب سراغ کارآفرینان باتجربه و موفق در حوزه کاری خود می‌روند تا بهترین نتیجه را بگیرند.

افرادی که ارتقا شغلی گرفته‌اند

وقتی فردی در یک سازمان، وارد موقعیت شغلی جدید می‌شود و ارتقا می‌گیرد، ممکن است نیاز به یادگیری مهارت‌های تازه‌ای داشته باشد. این فرد، می‌تواند از تجربه کسانی که قبلا این موقعیت را تجربه‌ کرده‌اند استفاده کند تا زودتر با وظایف و نقش‌های خود آشنا شود.

افرادی که تغییر شغل می‌دهند

افرادی که به دنبال تغییر حرفه و ورود به یک زمینه شغلی جدید هستند، به منتور نیاز دارند تا بهتر با شغل جدید خود منطبق شوند و مهارت‌های مربوط به آن را زودتر بیاموزند.

چه سازمان‌هایی باید از منتورینگ استفاده کنند؟

هر سازمانی می‌تواند از منتورینگ بهره‌برد، اما به طور خاص، سازمان‌های زیر ممکن است نیاز بیشتری به استفاده از منتورینگ داشته باشند:

شرکت‌های بزرگ

شرکت‌های بزرگ که دارای تعداد زیادی کارمند هستند ممکن است هنگام ورود نیروهای جدید، دچار اختلال در روند کارها شوند. در این سازمان‌ها، امکان آموزش تک‌تک اعضا به صورت جداگانه وجود ندارد و به همین دلیل، منتورینگ می‌تواند بسیار موثر واقع شود.

شرکت‌های نوپا

شرکت‌های جدید و نوپا که به دنبال رشد و توسعه سریع هستند ممکن است از منتورینگ برای راهنمایی در مسیر پیشرفت خود استفاده کنند. این نوع شرکت‌ها اغلب سراغ کسانی می‌روند که از پیش در زمینه کسب‌وکار موفق عمل کرده باشند.

صنایع فناوری

در شرکت‌هایی که محوریت آن‌ها فناوری و تکنولوژی باشد، به دلیل رشد بسیار سریع در حوزه‌های مختلف، ممکن است نیاز به منتورینگ باشد. در این نوع شرکت‌ها، اغلب از منتورینگ معکوس استفاده می‌شود؛ یعنی هر کس در حوزه خاصی تخصص دارد و تجربه خود را به دیگران هم انتقال می‌دهد.

ویژگی‌های یک منتور خوب

در صورتی که قصد دارید وارد حوزه منتورینگ شوید، باید بدانید که یک منتور خوب چه مشخصاتی دارد. فرقی نمی‌کند بخواهید منتور شوید یا به دنبال یک منتور برای خود باشید؛ در هر صورت بهتر است بدانید یک منتور خوب دارای مشخصات زیر است:

تجربه و دانش

یک منتور خوب باید دارای تجربه و دانش کافی در زمینه مورد نظر باشد تا بتواند منتی را به نحو موثر راهنمایی کند. در حقیقت ویژگی اصلی منتور، این است که در یک زمینه خاص متخصص و مجرب باشد تا بتواند دانش ارزشمندی به دیگران انتقال دهد.

مهارت‌های ارتباطی

منتور باید دارای مهارت‌های ارتباطی قوی باشد تا بتواند ارتباط موثری با منتی برقرار کرده و او را در دستیابی به اهدافش کمک کند. منتور باید بتواند به شیوه‌ای موثر با منتی تعامل کند، دانش خود را به او انتقال دهد، از او انتقاد کند و راهنمایی‌های لازم را به بهترین نحو در اختیارش قرار دهد.

قدرت گوش دادن

منتور باید قادر به گوش دادن فعال به نیازها، مشکلات و اهداف منتی باشد تا بتواند راهنمایی‌های لازم را به او ارائه دهد. به همین دلیل، منتور خوب کسی است که با مهارت گوش دادن فعال  به خوبی آشنایی داشته باشد و بتواند از سخنان منتی، برای راهنمایی خود او استفاده کند.

همدلی

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های منتور خوب این است که به هیچ عنوان نگاه از بالا به پایین به منتی نداشته باشد. مهارت همدلی، باعث می‌شود منتور خود را در جایگاه منتی قرار دهد، او را درک کند، کم تجربگی او را بپذیرد و به بهترین شیوه راهنماییش کند.

تعهد

اگرچه بین منتور و منتی قرارداد رسمی بسته نمی‌شود، اما منتور باید به راهنمایی منتی و آموختن مهارت‌های لازم به او متعهد باشد. او باید با صداقت تمام، تجربه‌های خود را در اختیار فرد مبتدی قرار دهد تا بهترین نتیجه از جلسات کوچینگ حاصل شود.

قابلیت الگو برداری

منتور باید به عنوان یک الگوی ایده‌آل برای منتوری عمل کند و با رفتار و کنش‌های خود الهام بخش او باشد. در حقیقت فرایند منتورینگ صرفا محدود به بیان تجربه‌ها و مهارت‌ها نمی‌شود، بلکه تخصص فرد باید کاملا در رفتارهای او مشهود باشد.

انعطاف پذیری

منتور باید به انعطاف پذیری در روابط خود با منتوری توجه کند و بتواند به موقعیت‌ها و نیازهای منتی پاسخ مناسبی دهد. در حقیقت منتور باید به این موضوع توجه کند که شخصیت هر فرد، متغیر است و ممکن است در هر شرایطی، بازخورد متفاوتی از خود نشان دهد؛ بنابراین او نیز باید منعطف عمل کند.

مراحل منتورینگ

هر رابطه منتورینگ یک سری مراحل تکاملی را طی می کند که اغلب به عنوان چرخه منتورینگ شناخته می شود. دیوید کلاتربوک، نویسنده و پیشرو فکری در زمینه کوچینگ و منتورینگ، این گذارها را به صورت زیر تعریف می کند: ایجاد ارتباط، تعیین جهت، پیشرفت، کاهش تدریجی و در نهایت، حرکت به جلو.

مرحله 1: ایجاد ارتباط

فرآیند منتوربنگ با سنجش سازگاری منتور و منتی آغاز می شود. عناصر کلیدی، همانطور که مگگینسون و همکاران در کتاب “مربیگری در عمل” (2006) برجسته کرده اند، عبارتند از:

• ارزش های مشترک و همسوئی
• احترام متقابل
• شفافیت در اهداف رابطه
• اجماع در مورد نقش ها و رفتارهای مورد انتظار

ارتباط قوی، زیربنای یک رابطه مربیگری موفق را تشکیل می دهد.

مرحله 2: تعیین جهت

این مرحله در مورد تعیین هدف، تعریف مسیر رابطه و درک مسیرهای فوری و آتی آن است. اغلب، این مرحله همراه با ایجاد ارتباط، می تواند در جلسات اولیه برقرار شود.

مرحله 3: پیشرفت

در اینجا شدیدترین یادگیری برای هر دو شرکت کننده اتفاق می افتد. مربیان کارآمد:

• فضایی ساختاریافته اما راحت ایجاد کنند.
• در مورد هدف جلسه توافق کنند.
• مسائل را از دیدگاه شاگرد درک کنند.
• تفکر تحلیلی را ترویج دهند و از تجربیات شخصی بهره مند شوند.
• اعتماد به نفس شاگرد را تقویت کنند.
• در مورد امکانات مختلف بحث کنند.
• جمع بندی و توافق بر اقدامات متقابل داشته باشند.
• موضوعات جلسه بعدی را پیشنهاد دهند.

در اینجا، منتی به خودآگاهی می رسد و مهارتهای او بالغ می شود.

مرحله 4: کاهش تدریجی

این مرحله شامل تفکر است، جایی که منتور و منتی به مرور فرآیند منتورینگ خود می پردازند و از دستاوردهای خود را بررسی می کنند.

مرحله 5: حرکت به جلو

رابطه رسمی منتور و منتی به پایان می رسد و به یک رابطه غیررسمی تر، احتمالا به عنوان دوست یا همکار حرفه ای، منتقل می شود.

نکات مهم در انتخاب منتور

در صورتی که می‌خواهید در مسیر رشد حرفه‌ای خود از یک منتور کمک بگیرید یا قصد دارید در سازمان خود، از خدمات منتورینگ استفاده کنید، حتما به نکات زیر توجه داشته باشید:

هدف و نیازهای شما

در انتخاب منتور، ابتدا باید هدف و نیازهای خود را مشخص کنید. آیا به منتور برای توسعه حرفه‌ای نیاز دارید؟ یا می‌خواهید در تصمیم‌گیری‌های مهم از او کمک بگیرید؟ حوزه فعالیت شما چیست؟ پاسخ همه این سوال‌ها در انتخاب منتور خوب به شما کمک خواهد کرد.

تجربه و تخصص منتور

اطمینان حاصل کنید که منتور دارای تجربه و تخصص کافی در زمینه مورد نظر شما است و می‌تواند راهنمایی‌های لازم را ارائه دهد. به این نکته توجه داشته باشید که هدف اصلی از منتورینگ،‌ این است که شما از تجربه و تخصص منتور بهره ببرید؛ بنابراین اگر او دارای دانش کافی نباشد، درباره تجربه و تخصص خود اغراق کند یا اینکه دانش غیرمرتبط با حوزه کاری شما داشته باشد، کمکی به رشد و پیشرفتتان نخواهد کرد.

اولویت با افراد درون سازمان

در صورتی که می‌خواهید نیروهای جدید سازمان خود را با منتورینگ رشد دهید، بهتر است از افرادی استفاده کنید که در سازمان شما تجربه کاری کافی دارند. این افراد، می‌توانند مهارت‌های ضروری برای فعالیت در سازمان را به نیروهای مبتدی انتقال دهند و در عین حال، آن‌ها را برای انطباق با فرهنگ سازمانی و تعامل با دیگر نیروها نیز آماده کنند. این در حالی است که استفاده از منتورهای خارج سازمان، تنها برای انتقال تخصص و مهارت کارآمد خواهد بود.

گسترش دایره ارتباطی

اگر می‌خواهید یک منتور باتجربه و متخصص پیدا کنید، دایره ارتباط خود با دیگران را گسترش دهید. به یاد داشته باشید که منتورینگ یک پروسه غیررسمی است؛ بنابراین هرگز نمی‌توانید یک منتور استخدام کنید. هرچه رابطه شما با منتور صمیمی‌تر باشد، بهتر می‌توانید با او تعامل کنید و از تجربه‌هایش بهره ببرید. بنابراین سعی کنید بیشتر در فضاهای کاری فعال باشید و افراد متخصص حوزه خود را به خوبی بشناسید.

استفاده از نظرات دیگران

در صورتی که می‌خواهید از یک شخص به عنوان منتور کمک بگیرید، بهتر است نظر دیگران را هم درباره او بدانید. آیا این فرد در سازمان خود به عنوان یک متخصص شناخته می‌شود؟ او تجربه کار با چه کسانی را دارد؟ آیا به نظر دیگران، تجربه و تخصص او از شما بیشتر است؟ این کار باعث می‌شود سراغ بهترین گزینه موجود بروید و از زمان خود، بیشترین استفاده را ببرید.

سخن پایانی

منتورینگ فرایندی تخصصی است که در آن یک فرد باتجربه، به فردی بی‌تجربه کمک می‌کند تا مهارت، تخصص و دانش لازم در یک حوزه خاص را فرابگیرد. در این فرایند، رابطه بین دو طرف کاملا صمیمی و غیررسمی است و ممکن است ارتباط آن‌ها سال‌ها به شکلی دوستانه تداوم پیدا کند. امیدواریم اطلاعات موجود در این مقاله، در انتخاب یک منتور خوب به شما کمک کند.