سؤالات مهم کوچینگ
کوچینگ، فرایندی است که در آن افراد و سازمان‌ها باید به خودشناسی عمیق برسند و بتوانند درباره آینده شخصی و حرفه‌ای خود تصمیم‌گیری کنند. در همین راستا، کوچ باید بتواند سوالاتی مهم، دقیق و اصولی مطرح کند؛ سوالاتی که ذهن مراجع را به خود مشغول کنند و باعث دستیابی به تفکراتی عمیق و سازنده شوند. آشنایی با نحوه طرح سوالات مهم و استفاده از آن‌ها در انواع کوچینگ ضرورت دارد. با این مقاله همراه باشید تا بیشتر با سوالات مهم کوچینگ و کاربرد آن‌ها در این فرایند آشنا شویم.
چرا به عنوان یک مربی کوچینگ باید سوال بپرسید؟
فرقی نمی‌کند در کدام حوزه از انواع کوچینگ مشغول فعالیت باشید، به هر حال باید به عنوان یک مربی، روحیه پرسشگری خود را حفظ کنید و همیشه سوالات سازنده‌ای در آستین داشته باشید. در حقیقت همین پرسش‌ها هستند که جلسات را به سمت و سوی درست هدایت می‌کنند و باعث می‌شوند مراجع بتواند به درستی اهداف خود را تعیین کند و در نهایت، انگیزه لازم برای دستیابی به آن‌ها را به دست آورد.
پرسش سوال باعث می‌شود مراجع بیشتر به اهداف خود فکر کند، در ذهن خود به آن‌ها اولویت بدهد، توانایی‌های خود را بشناسد و از آن‌ها در مسیر دستیابی به اهداف کمک بگیرد. سوال‌های کوچ باعث می‌شوند مراجع به بخش‌هایی از زندگی یا کسب و کار خود که از آن‌ها غافل شده است، بیشتر توجه کند و در نتیجه، بتواند واقع‌بینانه‌تر تصمیم‌گیری کند.
کوچ‌هایی که با سوالات متنوع در حوزه کاری خود آشنایی کافی داشته باشند، می‌توانند به بهترین نحو مراجعان خود را راهنمایی کنند. به عنوان مثال، کسی که بداند در وضعیت کنونی بازار، باید چه سوال‌هایی در حوزه بیزینس کوچینگ مطرح کند، می‌تواند باعث رشد پایدار کسب‌وکارها شود.
اهمیت سوال پرسیدن در کوچینگ
پیش از پرداختن به هر نکته‌ای، بهتر است ابتدا بدانیم که چرا پرسیدن سوال در فرایند کوچینگ انقدر مهم و ضروری به شمار می‌آید؟ پرسش سوال‌های درست و اصولی در کوچینگ به دلایل زیر اهمیت دارد:
۱- باعث ارتباط عمیق بین کوچ و مراجع می‌شود
کوچ‌ها با پرسش سوال‌های درست و به جا می‌توانند اطلاعات زیادی درباره مراجع و خواسته‌های او به دست آورند. این موضوع باعث می‌شود بین مراجع و کوچ، احساس صمیمیت و نزدیکی بیشتری ایجاد شود و دو طرف، راحت‌تر بتوانند درباره مسائل مختلف با یکدیگر تعامل سازنده داشته باشند.
۲- به مراجع کمک می‌کند خود را دقیق‌تر ببیند
یکی از مزایای بزرگ استفاده از سوالات مهم کوچینگ، این است که دید مراجع را نسبت به خود و توانمندی‌هایش بازتر می‌کند. سوال‌های کوچ باعث می‌شود مراجعان بیشتر به ویژگی‌های درونی خود دقت کنند و به طور واقع‌بینانه‌تری با توانایی‌ها و ضعف‌هایشان مواجه شوند.
۳- باعث موشکافی نقاط پنهان می‌شود
کوچ همیشه مراجع و شرایط او را از بیرون مشاهده می‌کند، به همین دلیل می‌تواند درباره نقاط قوط و ضعف او نگاه منطقی‌تری داشته باشد. وقتی کوچ با این دید، سوالات خود را از مراجع بپرسد، باعث می‌شود که او نیز به نقاط عمیق زندگی شخصی و حرفه‌ای خود نگاه کند. گاهی ممکن است برخی نکات، مشکلات و حتی امکانات از دید خود مراجع پنهان مانده باشد و با طرح سوال از سوی کوچ، بتواند مجددا به آن‌ها فکر کند.
۴- اهداف جلسات را به درستی روشن می‌کند
وقتی کوچ در زمان مناسب سوالات روشن و دقیقی از مراجع خود بپرسد، می‌تواند متوجه شود که هدف آن شخص یا سازمان چیست و چرا سراغ کوچینگ آمده است. روشن‌سازی اهداف تاثیر زیادی در پیشبرد درست جلسات و تمرکز روی نکات مهم و اصلی خواهد داشت.
۵- موجب ایجاد انگیزه و خلاقیت در مراجع می‌شود
همانطور که گفتیم، پرسش‌های کوچ باعث می‌شود که مراجع به طور دقیق‌تری به شرایط و توانایی‌های خود نگاه کند. بازنگری در وضعیت موجود، منجر به فعالیت ذهنی بیشتر مراجع و در نتیجه، شکل‌گیری ایده‌های خلاقانه در ذهن او می‌شود.
هدف یک کوچ از سوال پرسیدن چیست؟
پرسش سوال در جلسات کوچینگ، به دلایل مختلفی صورت می‌گیرد. هر کوچ به تناسب هدف و موضوع جلساتی که با مراجع دارد، سراغ سوالات خاصی می‌رود. همچنین گاهی ممکن است لازم شود سوال‌هایی از خود بپرسد. به طور کلی، هدف کوچ از طرح پرسش می‌تواند یکی از موارد زیر باشد:
۱- درک دقیق اهداف و خواسته‌های مراجع
وقتی فردی به کوچ مراجعه می‌کنند، ممکن است صدها هدف پراکنده در ذهن داشته باشد. کوچ برای اینکه بتواند به درستی این اهداف را درک کند و جلسات را به بهترین شیوه ممکن پیش ببرد، باید از او سوال بپرسد. این سوالات نباید جهت‌گیری شده و هدایتگر باشند؛ به این معنا که کوچ به هیچ وجه نباید باعث شود مراجع پاسخ‌های قابل انتظاری به سوالات ارائه دهد. تا جای ممکن، پرسش‌ها باید باز و خلاقانه باشند تا فرد، با توجه به ایده‌هایی که در ذهن دارد به آن‌ها پاسخی درخور ارائه دهد.
۲- شناخت ویژگی‌های شخصیتی و پتانسیل‌های واقعی
کوچ برای اینکه بتواند در برنامه‌ریزی و دستیابی به اهداف به مراجع خود کمک کند، باید بداند که او دقیقا کیست و چه ویژگی‌هایی دارد. در این مرحله، علاقه‌ها و خواسته‌ها اهمیت ندارند، بلکه چیزی که در واقعیت وجود دارد حائز اهمیت است. به عنوان مثال، اینکه مراجع دوست دارد اعتماد به نفس بیشتری داشته باشد در این مرحله مدنظر نیست؛ بلکه باید دانست او هم‌اکنون چقدر خود را باور دارد و کدام توانایی‌ها باعث می‌شوند این احساس در او تقویت شود.
۳- تشخیص مشکلات و موانع زندگی مراجع
فرقی نمی‌کند پای کوچینگ سازمانی میان باشد یا کوچینگ فردی؛ در هر صورت همیشه مشکلات ریز و درشتی وجود دارند که مانع دستیابی به اهداف می‌شوند. یکی از اهداف مهم کوچ از پرسش سوال، این است که بداند چه موانعی باعث می‌شود که مراجع به اهداف خود دست نیابد. از سویی، کوچ با طرح سوال متوجه خواهد شد که چه تعداد از این موانع واقعی هستند و چه تعداد از آن‌ها، به ترس‌های ذهنی و درونی مراجع مربوط می‌شوند.
۴- شناسایی اولویت‌های ذهنی مراجع
مراجعانی که بر حسب نیازهای مختلف به کوچ مراجعه می‌کنند، ممکن است صدها هدف ریز و درشت در ذهن داشته باشند. برخی از این اهداف به یکدیگر مربوط هستند، اما در ذهن مراجع به یک اندازه اهمیت ندارند. به عنوان مثال اگر هدف اصلی یک کسب و کار افزایش فروش محصولاتش باشد، ممکن است اهداف کوچک‌تری مانند جذب نیروی فروش حرفه‌ای، افزایش کیفیت محصول، جذب مشتریان بیشتر و حفظ مشتریان قدیمی را نیز مطرح کند. هدف کوچ از پرسش برخی سوالات، این است که این نوع اهداف را در ذهن مراجع نظم و ترتیب دهد و اولویت‌های اصلی را به درستی مشخص کند.
۵- محک زدن میزان انگیزه مراجع و افزایش خودباوری
برخی سوالات کوچ، اصلا به هدف دریافت پاسخ مطرح نمی‌شوند. این نوع سوالات بیشتر به این منظور هستند که مراجع به درون خود نگاه کند و با بررسی بیشتر، انگیزه لازم برای اجرای ایده‌هایش را به دست آورد. این نوع پرسش‌ها عموما در مرحله عملیاتی و زمانی که قرار است مراجع برای اجرای برنامه‌ها اقدام کند از او پرسیده خواهند شد.
۶- بررسی میزان پیشرفت برنامه‌ها و طرح‌ها
هدف بخشی از سوال‌های کوچ، این است که میزان پیشرفت برنامه‌ها و اقداماتی که مراجع تا کنون انجام داده است به درستی مشخص شوند. این کار باعث می‌شود که کوچ متوجه میزان انگیزه و توانمندی واقعی مراجع شود و در صورت نیاز، برنامه‌ها را تغییر دهد.
کوچ باید از خود چه سوالاتی بپرسد؟
سوالاتی که در جلسات کوچینگ مطرح می‌شود، تنها مختص مراجع نیستند. گاهی لازم است کوچ از خود نیز سوالاتی بپرسد تا بتواند بهتر جلسات را پیش ببرد. بهترین سوالاتی که یک کوچ حرفه‌ای می‌تواند از خود بپرسد، موارد زیر هستند:
۱- پرسش از خود درباره اهداف مراجع
کوچ برای اینکه بتواند به مراجع به بهترین نحو کمک کند، باید به درستی با اهداف او آشنایی داشته باشد و آن‌ها را محترم بشمارد. به همین علت، کوچ پس از درک اهداف مراجع باید از خود سوال کند که آیا با اهداف و خواسته‌های مراجع خود آشنایی دارد و برای آن‌ها ارزش قائل است یا نه.
۲- توجه به دانش و توانمندی‌های خود
کوچ باید به طور منظم از خود سوال کند که چقدر در زمینه رشته تخصصی خود اطلاعات دارد. این کار باعث می‌شود که او به شکل منظم، دانش و مهارت خود را به روز رسانی کند و همیشه، بهترین راهنمایی‌های لازم را در اختیار مراجعانش قرار دهد.
۳- بازنگری در روند جلسات
گاهی کوچ باید از خود بپرسد که جلسات، آن طور که باید به درستی پیش می‌روند یا نه. همچنین در صورتی که روند جلسات از روال عادی خارج شده باشد، کوچ باید درباره علت این شرایط از خود سوال بپرسد و برای بهبود وضعیت، به دنبال راهکار مناسب باشد.
۴- بررسی مشکلات و مسائل احتمالی
از همان جلسات ابتدایی، کوچ باید تمامی شرایط غیرمنتظره‌ای را که ممکن است پیش بیاید، پیش‌بینی کند. او باید از خود بپرسد که رفتار احتمالی مراجع چیست؟ چقدر می‌تواند با برنامه‌ها همسو باشد؟ آیا ممکن است دیگر به کوچینگ نیازی نداشته باشد؟ همه این موارد باید در ذهن خود کوچ مورد بررسی قرار بگیرند.
۵- نحوه ارتباط با مراجعان
کوچ باید از خود بپرسد که با کدام شیوه، می‌تواند تعامل نزدیک‌تری با مخاطبان خود داشته باشد؟ آیا لازم است در برخی رفتارهای خود بازنگری کند؟ چقدر می‌تواند رفتارهای متضاد مراجع را تحمل کند؟ این پرسش‌ها باید در جهت بهبود رابطه کوچ و مراجع باشند.
۶- تکنیک‌ها، مدل‌ها و ابزارها
کوچ پس از اینکه درباره مراجع اطلاعات کافی به دست آورد، باید از خود بپرسد که چه تکنیک‌ها و ابزارهایی برای مدیریت این جلسات نیاز دارد. از آن‌جایی که هر مراجع، نیازها و اهداف منحصر به فردی دارد، مدل‌های کوچینگ، تکنیک‌ها و ابزارهای مورد نیاز او هم متفاوت خواهند بود. به همین دلیل، کوچ باید به دقت همه جوانب را در نظر بگیرد و با پرسش سوال از خود، بهترین مورد را انتخاب کند.
۷- میزان تاثیرگذاری روی مراجع
یکی از کارهایی که می‌تواند باعث بهبود روند جلسات کوچینگ شود، این است که کوچ مدام از خود بپرسد که چقدر روی مراجع تاثیر گذاشته است؟ آیا رفتارهای مراجع، همان چیزی است که کوچ می‌خواهد؟ انتظارات کوچ چقدر به دستاوردهای مراجع نزدیک است؟ این سوالات باعث می‌شود کیفیت جلسات به طور منظم بررسی شود و در صورت نیاز، تغییرات لازم اعمال شوند.
سوالات مهم کوچینگ
طرح سوال در کوچینگ، فارغ از موضوع و محتوای جلسات، اهمیت بسیار زیادی دارد. اینکه بدانید چه سوالاتی در کوچینگ اهمیت دارند، هم باعث بهبود کیفیت جلسات خواهد شد و هم می‌تواند باعث صرفه‌جویی در وقت کوچ و مراجع شود. برای اینکه بدانید کدام سوالات در فرایند کوچینگ بیشتر اهمیت دارند، باید با انواع سوالات کوچینگ و دسته‌بندی آن‌ها آشنا شوید. در ادامه به این نوع سوالات خواهیم پرداخت.
سوالات کوچینگ به چند قسمت تقسیم می‌شوند؟
سوالات کوچینگ معمولاً به چندین قسمت تقسیم می‌شوند تا روی جوانب مختلف زندگی یا حوزه‌های خاص تمرکز کنند. این دسته‌بندی‌ها می‌توانند بر اساس اهداف کوچینگ یا نیازهای خاص مشتریان تعیین شوند. به طور کلی، سوالات کوچینگ به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
- سوالاتی که کوچ از مراجع می‌پرسد
- سوالاتی که مراجع از خود می‌پرسد
هر دو دسته، می‌توانند موضوعات مختلفی داشته باشند؛ از جمله نمونه سوال‌های مهم و قدرتمند کوچینگ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
سوالات درباره اهداف و تصمیمات
بخشی از سوالات، باید به تعیین اهداف دقیق مراجع و درک آن‌ها توسط کوچ کمک کنند. از جمله سوالاتی که در این راستا می‌توانند مطرح شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- چه اهدافی برای خود تعیین کرده‌اید؟
- آیا تصمیماتی که گرفته‌اید، با اهدافتان هماهنگ است؟
- چگونه می‌توانید برنامه‌ریزی بهتری برای دستیابی به اهدافتان انجام دهید؟
- هدفتان را چطور به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم می‌کنید؟
- کدام هدف‌ها برایتان دارای ضرورت و اولویت بیشتری هستند؟
سوالات درباره مهارت‌ها و توانمندی‌ها
کوچ باید در بخشی از مسیر، سوالاتی مطرح کند که توانایی‌های مراجع را روشن‌تر کنند. این سوالات، از مراجع پرسیده می‌شوند و در نهایت، روی برنامه‌ها تاثیر مستقیم خواهند داشت. از جمله سوالات این دسته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- چه مهارت‌ها و توانمندی‌هایی را در خود شناخته‌اید؟
- چه مهارت‌های جدیدی می‌خواهید یاد بگیرید یا بهبود بخشید؟
- چگونه می‌توانید مهارت‌های خود را در زمینه حرفه‌ای یا شخصی بهبود ببخشید؟
- به نظرتان در مسیر اهداف به چه مهارت‌هایی نیاز دارید؟
سوالات درباره برقراری ارتباط با دیگران
یکی از مهم‌ترین موضوعات که در کوچینگ مطرح می‌شود، این است که افراد چگونه روابط شخصی یا حرفه‌ای خود را مدیریت کنند. در این راستا، کوچ می‌تواند سوالات زیر را مطرح کند:
- چگونه می‌توانید ارتباطات خود را بهبود بخشید؟
- آیا در ارتباطات مهم خود موفق بوده‌اید؟
- چه راهکارهایی برای حل مسائل ارتباطی در ذهن خود دارید؟
- ارتباط با چه کسانی در راستای اهداف و نیازهای شما قرار دارد؟
سوالات درباره خودشناسی و روان‌شناسی
بخشی از سوالات کوچ باید به این موضوع اختصاص داشته باشد که مراجع، چقدر روی خود شناخت دارد. در این راستا، کوچ می‌تواند از سوالات زیر استفاده کند:
- چقدر به توانمندی‌های خودتان آگاه هستید؟
- آیا اعتماد به نفس شما به اندازه کافی است؟
- چگونه می‌توانید خودتان را در مواجهه با چالش‌ها قوی کنید؟
- انجام چه کارهایی اعتماد به نفس شما را بالاتر می‌برد؟
سوالات درباره موفقیت و رضایت
برای اینکه برنامه دقیقی برای دستیابی به اهداف مراجع تدوین شود، باید مشخص شود که از نظر او، موفقیت و خشنودی چه معنایی دارد. در همین راستا می‌توان از سوالات زیر بهره برد:
- چه تعریفی از موفقیت دارید؟
- آیا از زندگی خود راضی هستید؟
- چگونه می‌توانید سطح رضایت خود را افزایش دهید؟
سوالات درباره زمانبندی و مدیریت زمان
تدوین برنامه‌های روشن و دقیق در جلسات کوچینگ در گرو این است که مراجع بتواند زمان خود را به درستی مدیریت کند. به همین دلیل بخش مهمی از سوالات به همین موضوع اختصاص دارند. از جمله سوالات این دسته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- چگونه می‌توانید زمان خود را به بهترین شکل مدیریت کنید؟
- آیا برنامه‌های زمانی مناسبی برای دستیابی به اهدافتان دارید؟
- چه راهکارهایی برای مدیریت زمان بیشتر به کار می‌برید؟
- فکر می‌کنید برای دستیابی به اهدافتان چقدر زمان نیاز است؟
سوال قدرتمند چه ویژگی‌هایی دارد؟
هر سوالی ارزش مطرح شدن در جلسات کوچینگ را ندارد. سوال‌هایی که کوچ می‌پرسد، باید هوشمندانه و دقیق باشند تا بهترین نتیجه حاصل شود. در صورتی که کوچ هستید و قصد دارید با پرسش‌های قوی و اصولی، جلسات را هدایت کنید ولی نمی‌دانید سوال‌های قدرتمند در کوچینگ باید چگونه پرسیده شود، حتما سوالاتی بپرسید که دارای ویژگی‌های زیر باشند:
گشایش‌بخش
سوالاتی که کوچ از مراجع می‌پرسد، باید به حل یک مسئله و تسهیل مسیر کمک کنند. اگر حس می‌کنید طرح یک سوال باعث ایجاد دغدغه‌های غیر قابل حل یا مشکلات بزرگ در ذهن مراجع می‌شود، بهتر است آن‌ها را مطرح نکنید.
ساده و واضح
پرسش‌های کوچ از مراجع نباید باعث سردرگمی او شوند. در حقیقت سوالات باید به قدری واضح و روشن باشند که مراجع در همان ابتدا متوجه منظور شما شود و بتواند پاسخی دقیقی به سوالات دهد.
الهام‌بخش
سوالات باید مشتریان را ترغیب به تأمل و تفکر عمیق کنند تا به افکار و احساسات عمیق‌تر دست یابند.
همچنین باید به آن‌ها انگیزه دهد که به بررسی گزینه‌ها و راهکارهای مختلف فکر کنند. در نهایت سوال‌ها باید منجر به افزایش انگیزه‌های مراجع شوند.
آگاهی‌بخش
سوالات باید باعث شوند مراجعان به بهترین شناخت ممکن از وضعیت فعلی و اهدافشان دست یابند.
همچنین باید باعث شوند افراد از تجربیات خود بیشتریاد بگیرند و بهترین نتیجه را از آن‌ها به دست آورند.
تشویق‌دهنده به عمل
پرسش‌های کوچ باید مشتریان را به اقدام و اجرای تصمیمات ترغیب کنند. در همین راستا، سوالات باید با برنامه‌ریزی و اجرای عملکردهای مشخص همراه شوند. در حقیقت سوال‌های کوچ نباید جنبه شعاری و کلیشه‌ای داشته باشند، بلکه باید بر اساس عملکرد واقعی باشند.
محوریت مشتری
در نهایت، پرسش‌هایی که کوچ مطرح می‌کند باید پیش از هر چیزی اهداف و نیازهای مشتری را مدنظر قرار دهند. این سوالات، نباید باعث خدشه‌دار شدن احترام یا ورود به حریم خصوصی مراجع شوند و تحت هر شرایطی، باید روحیات و شخصیت هر فرد در نظر گرفته شود.
سخن پایانی
طرح پرسش‌های روشن و اصولی، تاثیر زیادی بر پیشبرد جلسات کوچینگ دارد. فرقی نمی‌کند چه نوعی از جلسات مد نظر شما باشد؛ در هر صورت وقتی کوچ بتواند سوال‌های درست و اصولی مطرح کند، نتیجه بهتری برای مراجعان رقم خواهد خورد.
دیدگاهتان را بنویسید